Sunday, September 9, 2012

Ang Morpolohiya at ang Morpema


MORPOLOHIYA


            Ang morpolohiya ay ang pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita. Anupa’t kung ang ponolohiya ay tungkol sa pag-aaral ng set ng mga tunog na bumubuo ng mga salita sa isang wika, ang morpolohiya ay ang pag-aaral sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng iba’t ibang morpema.


Katuturan ng Morpema

            Galing ang salitang morpema sa katagang morpheme sa Ingles na kinuha naman sa salitang Griyego – morph (anyo o yunit) + eme (kahulugan). Sa payak na kahulugan, ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan. Ang ibig sabihin ng pinakamaliit na yunit ay yunit na hindi na maaari pang mahati nang hindi masisira ang kahulugan nito. Ang morpema ay maaaring isang salitang-ugat o isang panlapi. Ang lahat ng mga morpemang mababanggit ay dapat na ikulong sa {   }.
            Ang salitang makahoy, halimbawa ay may dalawang morpema: (1) ang unlaping {ma-} at ang salitang-ugat na {kahoy}. Taglay ng unlaping {ma-} ang kahulugang “marami ng isinasaad ng salitang-ugat”. Sa halimbawang salitang makahoy, maaaring masabing ang ibig sabihin nito’y “maraming kahoy”. Ang salitang ugat na kahoy ay nagtataglay rin ng sariling kahulugan. Ito ay hindi na mahahati pa sa lalong maliliit na yunit namay kahulugan. Ang ka at hoy, ay mga pantig lamang na walang kahulugan. May pantig na panghalip na ka sa Filipino, gayundin naman ng pantawag na hoy, ngunit malayo na ang kahulugan ng mga ito sa salitang kahoy.
            Samantala, pansinin ang salitang babae, bagamat may tatlo ring pantig na tulad ng mabait, ay binubuo lamang ng iisang morpema. Hindi na ito mahahati pa sa maliit na yunit o bahagi nang hindi masisira ang kahulugan. Hindi morpema ang mga sumusunod na maaaring makuha sa babae: be, e, baba, bae, bab, aba, abab, at ab. Maaaring maibigay tayong kahulugan sa baba at aba ngunit gaya ng naipaliwanag na, malayo na ang kahulugan ng mga ito sa babae.


Uri ng Morpema

            May dalawang uri ng morpema ayon sa kahulugan. Makikita ito sa halimbawang pangungusap sa ibaba.

Magaling sumayaw si Rik kaya siya ay nanalo sa dance olympic.

1.      Mga morpemang may kahulugang leksikal. Ito ang mga morpemang tinatawag ding pangnilalaman pagkat may kahulugan sa ganang sarili. Ito ay nangangahulugan na ang morpema ay nakakatayo ng mag-isa sapagkat may angkin siyang kahulugan na hindi na nangangailangan ng iba pang salita. Halimbawa sa pangungusap sa itaas, ang mga salitang magaling, sumayaw, Rik, siya, nanalo, dance at olympic ay nakakatayo nang mag-isa dahil nauunawaan kung ano ang kanilang mga kahulugan. Kabilang sa uring ito ang mga salitang pangngalan, pandiwa, pang-uri at mga pang-abay. Tulad ng mga sumusunod:

            Pangngalan:              Rik, dance, olympic, aso, tao, paaralan, kompyuter
            Panghalip:                 siya, kayo, tayo, sila, ako, ikaw, atin, amin, ko, mo
            Pandiwa:                   sumayaw, nanalo, mag-aral, kumakanta, naglinis
            Pang-uri:                    banal, maligaya, palaaway, balat-sibuyas, marami
            Pang-abay:                magaling, kahapon, kanina, totoong maganda, doon

2.      Mga Morpemang may kahulugang pangkayarian. Ito ang mga morpemang walang kahulugan sa ganang sarili at kailangang makita sa isang kayarian o konteksto upang maging makahulugan. Ito ang mga salitang nangangailangan ng iba pang mga salita upang mabuo ang kanilang gamit sa pangungusap. Tulad ng halimbawang pangungusap sa itaas, ang mga salitang si, kaya, ay at sa ay hindi makikita ang kahulugan at gamit nito sa pangungusap kung wala pang ibang salitang kasama. Ngunit ang mga salitang ito ay malaking papel na ginagampanan dahil ang mga ito ay nagpapalinaw sa kahulugan ng pangungusap. Hindi naman maaaring sabihing, Magaling sumayaw Rik siya nanalo dance olympic. Kasama sa uring ito ang mga sumusunod:

            Pang-angkop:           na, -ng
            Pangatnig:                 kaya, at, o saka, pati
            Pang-ukol:                 sa, tungkol sa/kay, ayon sa/kay
            Pananda:                    ay, si, ang, ng, sina, ni/nina, kay/kina


Anyo ng Morpema

            May tatlong anyo ang morpema. Makikilala ang mga morpemang ito batay sa kanyang anyo o porma. Ito ay maaaring ayon sa mga sumusunod:

1.      Morpemang ponema.  Ito ay ang paggamit ng makahulugang tunog o ponema sa Filipino na nagpapakilala ng gender o kasarian. Oo, isang ponema lamang ang binabanggit ngunit malaking faktor ito upang mabago ang kahulugan ng isang salita. Halimbawa ng salitang propesor at propesora. Nakikilala ang pagkakaibang ito sa pamamagitan ng {-a} sa pusisyong pinal ng ikalawang salita. Ang ponemang /a/ ay makahulugang yunit na nagbibigay ng kahulugang “kasariang pambabae.” Samakatwid, ito ay isang morpema. Ang salitang propesora ay binubuo ng dalawang morpema: {propesor} at {-a}. Iba pang halimbawa:

            Doktora          -           {doktor} at {-a}
            Senyora                      -           {senyor} at {-a}
            Plantsadora   -           {plantsador} at {-a}
            Kargadora     -           {kargador} at {-a}
            Senadora        -           {senador} at {-a}       
           
            Ngunit hindi lahat ng mga salitang may inaakalang morpemang {-a} na ikinakabit ay may morpema na. Tulad ng salitang maestro na naging maestra. Ang mga salitang ito ay binubuo lamang ng tig-iisang morpema, {maestro} at {maestra}. Ang mga ponemang {-o} at {-a} na ikinakabit ay hindi mga morpema. Dahil wala naman tayong mga salitang {maestr} at sasabihing morpemang {-o} at {-a} ang ikinakabit dahil nagpapakilala ng kasariang panlalaki at ganoon din sa pambabae. Tulad din ng sumusunod na mga salita na may iisang morpema lamang:

            bombero        -           na hindi {bomber} at  {-o} o {-a}
            kusinero        -           na hindi {kusiner} at {-o} o {-a}
            abugado        -           na hindi {abugad} at (-o} o {-a}
            Lito                 -           na hindi {lit} at {-o} o {-a}
            Mario             -           na hindi {mari} at {-o} at {-a}

2.      Morpemang salitang-ugat (su).  Ang mga morpemang binubuo ng salitang-ugat ay mga salitang payak, mga salitang walang panlapi. Tulad nito:

            tao                   silya                druga             payong                       jet
            pagod             tuwa               pula                liit                   taas
            basa                laro                 aral                 kain                sulat

3.      Morpemang Panlapi.  Ito ang mga morpemang ikinakabit sa salitang-ugat. Ang mga panlapi ay may kahulugang taglay, kaya’t bawat isa ay isang morpema. Halimbawa, ang panlaping {um-}/{-um-} ay may kahulugan “pagganap sa kilos na isinasaad ng salitang-ugat. Sa pandiwang umaawit, ang {um-} ay nangangahulugang “gawin o ginawa ang kilos ng pag-awit. Tulad ng mga sumusunod:
           
            mag-ina          -           {mag-} at {ina}
            maganda        -           {ma-} at {ganda}
            magbasa                    -           {mag-} at {basa}
            bumasa                      -           {-um-} at {basa}
            aklatan                       -           {-an} at {aklat}
            pagsumikapan         -           {pag-, -um-, -an} at {sikap}

35 comments:

  1. Filipino history's honestly really hard but with this, not so bad as I thought :)))

    ReplyDelete
  2. I really appreciate this article because it helped me a lot with my schoolwork. Thanks a lot! :)

    ReplyDelete
  3. Thank you so much for this. Sobrang nakakatulong at ang daling intindihin ng mga paliwanag.

    ReplyDelete
  4. Thank you so much po dito.Malaki po ang naitulong nito sa report ko.Napakalinaw ng mga detalye at madaling intindihin.
    Please keep up the good work. :-)

    ReplyDelete
  5. Salamat po :) nakatulong po to sa assignment ko :D God bless ;)

    ReplyDelete
  6. Thank you for this .haaaaayyyyyy!!!!!! Makakahinga na ulit ng maluwag .nabawasan na sakit ng ulo ko .
    Maraming salamat po ulit :)

    ReplyDelete
    Replies
    1. welcome po...sana ay nakatulong ako sa aralin mo. gang sa muli.

      Delete
  7. Bakit po hindi lahat ng morpema ay salita pero lahat ng salita ay morpema?

    ReplyDelete
    Replies
    1. alalahanin po natin na ang morpema ay maliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan....meron po tayong iba't ibang uri ng morpema. nariyan po ang morpemang ponema at morpemang panlapi na kinakabit lamang sa salitang ugat upang maging salita at makapagbibigay ng kahulugan sa salita. maliban sa morpemang salitang-ugat na maaari siyang makatatayong mag-isa kasi taglay niya ang sariling kahulugan.

      Delete
  8. Nakakatulong 'to sa report ko. Maraming salamat :)

    ReplyDelete
  9. Kailangan q talaga to sa nalalapit na B.E 2016..
    Thanks Publisher!

    ReplyDelete
  10. ano po ang kahulugan ng morpemang bumubuo sa salitang ito pangaha,palaruan,magama,taganayon,pangkayod tnx

    ReplyDelete
  11. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  12. Hehey thank you po dahil dito nakakagawa na ako ng assignment �� Thanks alot po

    ReplyDelete
  13. Love it🧡 at nakakatulong it thanks a lot❤️

    ReplyDelete
  14. Im so happy that i found this entry! I love the blog! Thank you for being of good help even until 2019! This entry is most definitely still helpful!

    ReplyDelete
  15. anu po ang morpemang bumubuo sa salita?

    ReplyDelete
  16. Thankyou so much.. natulungan niyo po talaga ako sa lahat ng research works ko sa Filipino.

    ReplyDelete
  17. Salamat po ma'am ngayon may idea na ako kung bakit iba ang nakakatawa sa nakatatawa

    ReplyDelete
  18. salamat po ng marami, dahil d2 dina kami hahanap sa library ng mga sources....salamat po

    ReplyDelete
  19. pwd po bang manghingi ng halimbawa na pangungusap sa bawat morpema? salamat

    ReplyDelete