Sunday, September 9, 2012

Ang Pantig at Palapantigan


Ang Pantig at Palapantigan

            Bago pa man talakayin ang diptonggo at klaster ay mas maganda kung magkaroon muna ng kabatiran ang mga iskolar tungkol sa palapantigan dahil ito ang paraan upang makilala at maunawaan ang dalawa (2) pang uri ng ponemang segmental.
            Ang pantig ay ang isa o bawat saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita. Halimbawa:

                        a-ko                                        sam-bit                       i-i-wan
                        mang-ya-ya-ri                       it-log                           ma-a-a-ri

            Kayarian ng Pantig.  Ang pagtukoy sa pantig, gayundin sa kayarian nito, ay sa pamamagitan ng paggamit ng simbolong K para sa katinig at P para sa patinig. Narito ang ilang halimbawa ng mga pantig.

            P                      -           u-po                a-so                 i-sa                  a-a-sa 
            KP                   -           ma-li               ba-ro               ku-mot           ba-ba-lik
            PK                   -           is-da               ak-lat              a-liw-iw         am-paw
            KPK                -           han-da            bi-gas             ka-hon            pak-pak        
            KPKK             -           ri-serts            kard                nars                a-part-ment
            KKP                -           pri-to              pro-se-so        dru-ga            kla-se
            PKK                -           eks-perto       eks-tra            ins-truk-tor    ins-tru-men-to
            KKPK             -           plan-tsa          trum-po         trak                 tran-sak-syon
            KKPKK          -           mag-drayb     tsart                klerk              trans-por-ta-syon 
            KKPKKK            -           shorts


            Pagpapantig.             Ang pagpapantig ay paraan ng pagbaha-bahagi ng salita sa mga pantig.

1.      Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang patinig sa pusisyong inisyal, midyal at final na salita ito ay hiwalay na mga patinig.
                        Aalis               -           a-a-lis
                        Maaga            -           ma-a-ga
                        Totoo              -           to-to-o

2.      Kapag may dalawang magkaibang katinig na magkasunod sa loob ng isang salita, maging katutubo o hiram man, ang una ay kasama sa patinig na sinusundan, at ang pangalawa ay sa patinig na kasunod.
                        Buksan                       -           buk-san
                        Pinto                           -           pin-to
                        Tuktok                       -           tuk-tok
                        Kapre                         -           kap-re

3.      Kapag may tatlo o higit pang magkakaibang katinig na magkakasunod sa loob ng isang salita, ang unang dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huli ay sa patinig na kasunod.
                        Eksperimento           eks-pe-ri-men-to

4.      Kapag ang una sa tatlong magkakasunod na katinig ay m o n at ang kasunod na dalawa ay alinman sa bl, br, dr, pl, tr, ts, ang unang katinig (m o n) ay sa sinusundang patinig ay kasama at ang huling dalawa ay sa kasunod na patinig.
                        asambleya     -           a-sam-ble-ya
                        alambre          -           a-lam-bre
                        balandra        -           ba-lan-dra
                        simple           -           sim-ple
                        sentro             -           sen-tro
                        kontra             -           kon-tra
                        plantsa           -           plan-tsa

5.      Kapag may apat na magkakasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang unang dalawang katinig ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huling dalawa ay sa patinig na kasunod.
                        Ekstradisyon             -           eks-tra-di-syon
                        Eksklusibo                -           eks-klu-si-bo
                        Transkripsyon          -           trans-krip-syon


            Pag-uulit ng Pantig.  Ang mga sumusunod ang tuntunin  sa pag-uulit ng pantig.

1.      Kung ang unang tunog ng salitang-ugat o batayang salita ay patinig, ang patinig lamang ang inuulit
                        alis                  -           a-a-lis
                        iwan               -           i-i-wan
                        ambon            -           a-am-bon
                        ekstra             -           e-eks-tra
                        mag-alis         -           mag-a-a-lis
                        mag-akyat     -           mag-a-ak-yat
                        umambon      -           u-ma-am-bon

2.      Kung ang unang pantig ng salitang-ugat ay nagsisimula sa KP (katinig-patinig), ang katinig at ang kasunod na patinig lamang ang inuulit.
                        basa                -           ba-ba-sa         -           mag-ba-ba-sa
                        la-kad             -           la-la-kad        -           ni-la-la-kad
                        takbo              -           ta-tak-bo        -           nag-ta-tak-bo
                        lundag           -           lu-lun-dag     -           mag-lu-lun-dag
                        nars                 -           nag-nars         -           nag-na-nars

3.      Kung ang unang pantig ng salitang-ugat ay may KK (klaster na katinig) na kayarian, dalawang paraan ang maaaring gamitin. Batay ito sa kinagawian ng nagsasalita o varyant ng paggamit ng wika sa komunidad.

a.      Inuulit lamang ang unang katinig at patinig
            plantsa           -           pa-plan-tsa-hin         mag-pa-plan-tsa
            prito               -           pi-pri-tu-hin              mag-pi-pri-to
            kwento           -           ku-kwen-tu-han        mag-ku-kwen-to

b.      Inuulit ang klaster na katinig kasama ang patinig
            plan-tsa          -           pla-plan-tsa-hin                    mag-pla-plan-tsa
            prito               -           pri-pri-tu-hin                                    mag-pri-pri-to
            kwento           -           kwe-kwen-tu-han                 mag-kwe-kwen-to

No comments:

Post a Comment