El Filibusterismo: Kabanata 1 (Sa Kubyerta)

KABANATA 1: SA KUBYERTA

Sinopsis:

                Isang umaga ng buwan ng Disyembre, ang Bapor Tabo na naghahatid ng maraming manlalakbay na patungo sa lalawigan ng Laguna ay hirap na hirap sa pagsalunga sa malakas na agos ng Ilog Pasig.

                Ang bapor na ito ay mabigat at pabilog na parang tabo na pinaghanguan ng pangalan nito. Lulan sa kubyerta nito sina Don Custodio, Ben Zayb, Padre Irene, Padre Salvi, Donya Victorina, Kapitan Heneral at Simoum.

                Naging mainit ang pagtatalo nang magawi ang pag-uusap tungkol sa pagpapailalim ng ilog Pasig upang malutas ang suliranin sa paglalakbay. Mungkahi ni Don Custodio: mag-alaga ng itik. Pumasok sa kainitan ng pagtatalo ang mag-aalahas na si Simoun na kilalang tagapayo ng Kapitan Heneral at nagsabi na ang suliranin tungkol sa mga lawang hindi matino ay napakadali. Aniya, gumawa ng tuwid na kanal na mag-uugnay sa lawa ng Laguna at sa look ng Manila.

                Labis na nagulat ang mga kausap ni Simoun sa kanyang mga tinuturan, subalit patuloy na nakikinig ang mga ito sa kanyang mga mungkahi. Lalo pang namangha ang mga kausap ni Simoun nang iminungkahi niyang huwag bayaran ang mga manggagawa at mas makabubuting ang mga bilanggo at mga bihag ang gagawa ng trabaho. Ipinagpatuloy pa niya na kung mamarapatin, maging ang mga matatanda at mga bata ay pagtrabahuin din. Hayaan daw na magdala ng kanya-kanyang pagkain at kagamitan ang mga manggagawa. Nagkasagutan sila ni Don Custodio at ng ilang pari. Ayon sa ibang sakay, siguradong mag-aalsa ang mga tao kung ganito ang mangyayari. Napunta ang mainit na usapin sa mga pato na inaalagaan sa Pateros at Pasig at naging punto ng pag-uusap ang kinakain ng mga ito.

                Nang marinig ito ni Donya Victorina, paismid at palamya siyang nagsalita na kung ang lahat ay gugugol ng panahon sa pag-aalaga ng mga pato ay siguradong dadami ang balot na labis niyang inaayawan at pinandidirihan.

Mga tulong sa pag-aaral:

1.       Ang ibabaw ng kubyerta ng bapor ay para sa matataas na uri ng tao, karaniwa’y Kastila.

2.       Ang Noli ay nagtapos sa buwan ng Disyembre; ang Fili ay dito nagsisimula. Ngunit ang Disyembre sa Noli at ang sa Fili ay may 13 taong nakapagitan.

3.       Si Don Custodio ay tanungan at tagapayo ng mga taong pamahalaan. Si Ben Zayb (Ibanez) ay isang mamamahayag.

4.       Ang tabo ay isang katutubong kasangkapan at walang katumbas sa Ingles, katulad din ng katutubong “batalan”. Ang tabo sa kasalukuyan ay karabiwang latang pinagbasyuhan ng gatas, kape o ano man. Mula sa abang batalan hanggang sa makabagong banyong may gripo at dutsa sa Pilipinas ay may tabo. Noon, ang tabo ay karaniwang pang-ilalim na bahagi ng bao ng niyog.

5.       Pinaghahambing ni Rizal ang Bapor Tabo at ang Pamahalaan sa pamamagitan ng sumusunod:

a)      Sa pagkakaroon ng 2 lugal ng tao – sa kubyerta at sa ilalim ng kumbyerta, tulad ng pagpapalagay ng pamahalaan na may mga taong matas ang uri, tulad ng mga Kastila, mayayaman at mga prayle, at mga abang mamamayang tulad ng mga mestiso at Indiyo.

b)      Sa mabagal ngunit mapagmalaking palakad – tulad ng pamahalaan na halos hindi nakausad sa may 300 taong pamumuno sa Pilipinas.

c)       Sa pakulapol na pinturang puti – nagpapanggap na malinis at marangal ngunit makikita ang mga dumi sa likod ng pinta tulad ng mga walang katarungang pagpatay at pagbibilanggo, ng mga kabulukan, katiwalian at iba pa sa pamahalaan at simbahan.

d)      Sa bilog na anyo ng bapor – nagpapakilalang ang pamahalaan ay walang malinaw na kaanyuan; walang plano ng pagiging unahan, hulihan, tagiliran na tulad ng pamahalaan noon na walang yaring plano ng pagpapalakad

e)      Sa paggamit ng makina at tikin – tulad ng pamahalaan, may namamahalang sibil, tulad ng Kap. Heneral at iba pang taong pamahalaan at mga prailesya o mga kura. Noon ay may union of church and state o pagiging magkatulong ng pamahalaang sibil at ng simbahan sa pagpapalakad ng mga suliraning pampulitika at pangkabuhayan ng bayan. Alin ang makina at alin ang tikin? Ang makina na siyang tuwirang nagpapatakbo sa bilog na bapor ng pamahalaan, bilog sapagkat walang plano at di alam kung saan ang patungo at saan ang pabalik, ay siyang pamahalaang sibil, samantalang ang mga tikin ay siyang mga kura na nagsasabi kung saan dapat patungo ang bapor ng pamahalaan.

6.       Nakakabuti ang malalim na kanal na mag-uugnay sa lawa ng Laguna at look ng Maynila ayon kay simoun dahil:

a)      Makapagtitipid ng lupa. Ang liku-likong Ilog Pasig ay mahahalinhan ng tuwid na kanal.

b)      Iikli ang paglalakbay; uunlad ang negosyo.

c)       Maiiwasan ang mga putik at burak sa mga pampangin ng Ilog Pasig.

d)      Giginhawa ang paglalakbay.

7.       Tutol dito si Don Custodio dahil:

a)      ,malaki ang gugugulin

b)      Maraming bayan ang kakailanganing sirain

c)       Walang ibabayad sa mga manggagawa.

8.       May tugon si Simoun dito na:

a)      Kung maraming bayan ang kailangang mawasak, sirain ito.

b)      Kung walang ibabayad sa gagawa, gumamit ng mga bilanggo.

c)       Kung di sapat ang mga bilanggo, pagawain ng walang bayad ang taong-bayan na magdadala ng sariling pagkain at kasangkapan. Sa ganito raw paraan natayo ang piramide sa Ehipto at koliseo sa Roma na hinahangaan ngayon kaugnay ng pangalan ng mga paraon at mga pinuno sa Roma gayong limot na natin ang libu-libong nangamatay na manggagawa roon. :Ang mgta patay ay patay na at tanging malalakas ang binibigyang katwiran ng panahon.”

d)      At di raw maghihimagsik ang bayan tulad ng mga Ehipto.

9.       Nangingilag ang mga prayle at sina Don Custodio kay Simoun dahil ito ay kaibigan ng kapitan Heneral, doon pa sa Habana, Kuba.

Mga Karagdagang Tanong:

1.       Kung si Simoun nga ay ang dating si Ibarra, bakit kaya niya ipinayo ang pagpapahirap sa mga Pilipino?

2.       Ilarawan c Donya Victorina.

3.       Ano ang nangyari kay Don Tiburcio?